یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مهمان ویژه این نشست بود. این در حالی است که روز چهارشنبه وزیر خارجه آلمان در دیدار با همتای آمریکایی خود از اختلاف نظر و موضع کاملا متفاوت دو طرف بر سر ایران خبر داد. همزمان با این تحولات، مجلس نمایندگان آمریکا متممی را به قانون اختیارات پنتاگون افزوده است که مانع اقدام نظامی دولت آمریکا علیه ایران بدون مجوز کنگره می‌شود.
انتظارات ایران از اروپا
پیش از آغاز نشست کمیسیون مشترک برجام در هتل کوبورگ وین، یک مقام ارشد ایرانی که نام او ذکر نشده، به خبرنگاران گفت: «انتظار داریم بسته پیشنهادی اروپا تا پایان ماه مه، دهم خرداد، به ما ارائه شود» و تهران چند هفته پس از دریافت پیشنهادها درباره باقی ماندن در برجام تصمیم خواهد گرفت. کمیسیون مشترک برجام عصر جمعه در وین با حضور معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و معاونان وزرای خارجه ایران و پنج قدرت جهانی برگزار شد. این نخستین نشست این کمیسیون پس از خروج آمریکا از برجام به‌شمار می‌رود. کمیسیون مشترک برجام پیش از این و در زمان حضور آمریکا در برجام شاهد برگزاری ۱۱ نشست بود. به گزارش رویترز، مقام ارشد ایرانی در وین همچنین تاکید کرده است که «بخش بزرگی» از تمهیدات اروپا باید شامل این تضمین باشد که صادرات نفت ایران تغییر نکند و دسترسی بانک‌های ایران به شبکه بین‌المللی «سوئیفت» برقرار بماند. همچنین به گزارش «آسوشیتدپرس»، این مقام ایرانی صبح جمعه به گروه کوچکی از خبرنگاران در وین گفت که اگر اروپا نتواند راه‌حلی برای «تضمین» به ایران بیابد احتمال دارد تهران برنامه غنی‌سازی خود را از سر بگیرد. همزمان، سیدعباس عراقچی رئیس هیات ایرانی در نشست دیروز کمیسیون مشترک برجام عنوان کرد که این نشست، یک نشست اضطراری است و به درخواست ایران برگزار می‌شود. معاون سیاسی وزیر امور خارجه با بیان اینکه این جلسه بدون حضور آمریکا برگزار می‌شود، خاطرنشان کرد: «از نظر ما و دیگر اعضای عضو برجام، دیگر آمریکا عضو برجام نیست و ما در جلسه کمیسیون مشترک برجام این موضوع را رسیدگی می‌کنیم که برجام بدون آمریکا چگونه می‌تواند به کار خود ادامه دهد.» عراقچی با بیان اینکه قطعا این بررسی‌ها در تصمیم‌گیری نهایی جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با موضوع برجام موثر خواهد بود، گفت: ما هنوز به این تصمیم نرسیده‌ایم که در برجام خواهیم ماند یا نه و این امر بستگی به این موضوع دارد که چگونه دیگر اعضای برجام می‌توانند آثار و تبعات خروج یک عضو برجام را جبران کنند، به‌خصوص کشورهای اروپایی باید به ما بگویند که چگونه در نبود آمریکا و بازگشت تحریم‌های این کشور، می‌توانند منافع ایران را در برجام تضمین کنند.
هشدار تخت‌روانچی به اروپا
همچنین، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهوری ایران هشدار داد اگر اروپایی‌ها در چند هفته آینده نتوانند تضمین‌های لازم و عینی را به ما بدهند که منافع ما در برجام تامین می‌شود قطعا روش‌های دیگری را اعمال می‌کنیم و مشخص می‌شود که حاضر نیستیم در هر شرایطی در برجام بمانیم. مجید تخت‌روانچی در گفت‌وگو با «ایسنا» در پاسخ به پرسشی درباره رویکرد احتمالی اروپا برای فرسایشی کردن مذاکرات تاکید کرد: پس از اعلام خروج آمریکا از برجام، مهلتی که آقای رئیس‌جمهور برای مذاکرات تعیین کرد چند هفته بود، روشن است که چند هفته، چند ماه نیست و اگر کسی فکر کند که مثلا می‌تواند از طریق فرسایشی کردن مذاکرات، موضوع را لوث کند، اشتباه کرده است. تخت‌روانچی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه در مذاکره با طرف‌های اروپایی در پی چه تضمین‌هایی هستیم، تاکید کرد: در قبال پایبندی کامل ایران به تعهدات برجام، تحریم‌ها باید لغو شود و کشورمان بتواند به فعالیت‌های اقتصادی که قبلا در چارچوب محدودیت‌های تحریمی آمریکا، اتحادیه اروپا و شورای امنیت با آن مواجه بود کارهایش را انجام دهد. او گفت: برای نمونه در فروش نفت، قبل از برجام با محدودیت‌ها و تحریم‌هایی مواجه بودیم که پس از برجام این تحریم‌ها رفع شد. اگر تحریم‌های آمریکا برگردد و ما نتوانیم صدور نفتمان را مانند الان ادامه دهیم این نقض آشکار برجام و نوعی محدودیت است که نمی‌توانیم قبول کنیم. تخت‌روانچی تاکید کرد: اگر بر اثر تحریم‌های آمریکا در صدور نفت ما خدشه وارد شود این را باید کسی جبران کند. چه کسی می‌خواهد جبران کند؟ اگر اروپایی‌ها ادعا دارند که می‌توانند از طریق روش‌هایی که دارند این را تضمین کنند باید به ما بگویند که تضمین‌های عینی چیست. او افزود: نمونه دیگر اینکه در زمینه تبادلات بانکی، ما در معاملاتمان طبعا نیاز داریم که با بانک‌های دنیا ارتباط داشته باشیم؛ اکنون به علت اقدامات آمریکایی‌ها برخی محدودیت‌ها وجود دارد و بانک‌های بزرگ به میدان نمی‌آیند و می‌ترسند که با تحریم آمریکا مواجه شوند. این عضو تیم مذاکره‌کننده برجام تاکید کرد: با این حال اکنون نوعی ارتباط بانکی با بانک‌های دنیا برقرار است، اگر تحریم‌ها برگردد و روابط کنونی میان بانک‌های ایران و بانک‌های دنیا دچار اختلال شود چه کسی باید آن را جبران کند و چطور جبران می‌شود؟ اینها پرسش‌هایی است که ما داریم و تضمین‌هایی می‌خواهیم که کاملا روشن و شفاف شود. او در پاسخ به این پرسش که اگر در مذاکره با اروپایی‌ها به نتیجه نرسیم اقدام بعدی ما چه خواهد بود و آیا حاضریم به هر قیمتی در برجام بمانیم، تاکید کرد: در هر شرایطی در برجام نخواهیم ماند. از سوی دیگر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، به «ایلنا» گفته است که امکان گرفتن ضمانت از اروپا در مدت چند هفته «ناممکن نیست.» وزیر خارجه ایران همچنین گفته است که موضوع نشست کمیسیون مشترک برجام بررسی خروج آمریکا از برجام و همچنین مفاد نامه اخیر او به موگرینی درباره تخلفات آمریکا در برجام و خروج از توافق هسته‌ای خواهد بود. دونالد ترامپ هجدهم اردیبهشت با ادعای اینکه ایران پس از برجام نیز به گسترش برنامه موشک‌های بالستیک و آنچه حمایت از تروریسم خوانده می‌شود، در منطقه ادامه داد، خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران را اعلام کرد.
تعمیق شکاف اروپا و آمریکا
این تحولات در شرایطی است که وزیر خارجه آلمان پس از دیدار با همتای آمریکایی خود می‌گوید دو طرف درباره توافق هسته‌ای مواضع کاملا متفاوتی دارند. هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان که شامگاه چهارشنبه (۲۳ مه/ دوم خرداد) با همتای آمریکایی خود مایک پمپئو دیدار و گفت‌وگو کرد، می‌گوید گفت‌وگوهای او با پمپئو و دیگر مقام‌های آمریکایی آشکار کرده که در حال حاضر و تا جایی که به توافق هسته‌ای با ایران مربوط می‌شود هیچ چشم‌اندازی برای حل اختلاف‌های دو طرف وجود ندارد. ماس گفته است که به گمان او آمریکا و کشورهای اروپایی از دست یافتن به یک تفاهم «فاصله زیادی» دارند و در برخورد با توافق هسته‌ای با ایران در «دو مسیر کاملا متفاوت» گام برمی‌دارند.
هایکو ماس پیش از ملاقات با مایک پمپئو، در دیدار با نانسی پلوسی، رئیس فراکسیون دموکرات‌ها در مجلس نمایندگان آمریکا گفته بود: «ما در آلمان و نیز در اروپا مصمم هستیم که همه کار بکنیم تا این توافق‌نامه برقرار و ایران نیز به آن پایبند بماند. این امر در خدمت علایق امنیتی اولیه ماست. ما نمی‌خواهیم جنگ‌افزار اتمی در همسایگی ما گسترش یابد.» هایکو ماس بار دیگر تاکید کرده که کشورهای اروپایی در مورد توافق هسته‌ای تفاهم دارند و برای نجات آن «تدبیرهای مشخصی» را پیگیری می‌کنند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه نیز دیروز با تاکید بر اینکه برجام باید اجرا شود، امضای توافق‌نامه هسته‌ای ایران را انتخاب کشورش و پایبندی به برجام را دفاع از حق حاکمیت خود دانست.
سلب اختیار حمله نظامی از ترامپ
در دیگر تحول مهم، مجلس نمایندگان آمریکا متممی را به قانون اختیارات پنتاگون افزوده است که مانع اقدام نظامی دولت آمریکا علیه ایران بدون مجوز کنگره می‌شود. به گزارش «ایسنا» به نقل از واشنگتن اگزمینر، قانون‌گذاران آمریکایی روز پنج‌شنبه سوم خرداد با الحاق متممی به لایحه بودجه دفاعی سال ۲۰۱۹ اعلام کرده‌اند که دولت آمریکا بدون مجوز کنگره نمی‌تواند علیه ایران دست به اقدام نظامی بزند. کیث الیسون، نماینده دموکرات از منطقه پنج ایالت مینه‌سوتا و از ارائه‌کنندگان این متمم گفته است تصویب آن که با حمایت نمایندگان هر دو حزب کنگره ممکن شده، اقدامی پرقدرت در خلاف جهت خروج دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای و لحن خصمانه او است. این نماینده دموکرات کنگره آمریکا همچنین در پیامی توییتری نوشت که هدف از افزودن این متمم در حقیقت تاکیدی بر این است که اختیار تصمیم‌گیری درباره استفاده از اهرم نظامی در محدوده قدرت کنگره (آمریکا) است. یک نماینده دیگر کنگره نیز در این باره گفته است: «من از تصویب این اصلاحیه خشنودم؛ اصلاحیه‌ای که اختیار آغاز جنگ با ایران را از رئیس‌جمهوری می‌گیرد.» این تحول در شرایطی است که مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا نیز روز پنج‌شنبه با حضور در جلسه استماع کمیته روابط خارجی سنا گفت که آمریکا به‌دنبال تحقق شروط خود برای ایران از طریق دیپلماتیک است و اینکه او حرفی از جنگ با ایران نزده است. پمپئو گفت فشار دولت ترامپ برای تغییر رژیم در ایران نیست، بلکه در راستای این اجماع جهانی است که چگونه می‌توان تهران را واداشت که همچون کشوری عادی رفتار کند. مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهوری آمریکا نیز که پیش‌تر پیشنهاد فشار واشنگتن برای تغییر رژیم در ایران را مطرح کرده بود، می‌گوید این موضوع در حال حاضر در «دستور کار» دولت دونالد ترامپ قرار ندارد.همزمان با این تحول و با فشار اعضای کابینه امنیتی رژیم صهیونیستی، قانون مجوز اعلان جنگ یک‌طرفه توسط نخست‌وزیر و وزیر جنگ این رژیم لغو شد.
عراقچی پس از نشست کمیسیون مشترک برجام:
به حفظ برجام مطمئن‌تر شدیم
سیدعباس عراقچی، معاون وزیرخارجه ایران روز گذشته پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در وین با اشاره به تعهد کشورهای اروپایی به تامین خواسته ایران اظهار کرد که برای حفظ برجام اطمینان بیشتری حاصل شده است. به گزارش خبرآنلاین، عراقچی ادامه داد: فکر می‌کنم که در مجموع جلسه خوبی بود، از این جهت که تمامی اعضای باقیمانده در برجام موضع کاملا متحد خودشان را درخصوص ادامه تعهداتشان در برجام اعلام کردند. وی گفت: آنها بر تعهد خودشان به مذاکرات فشرده با ایران تاکید کردند و تلاش دارند در زمینه‌های مختلفی از جمله نفتی و بانکی، بحث‌های مربوط به سرمایه‌گذاری و تجارت، بیمه، مالی و بانکی بتوانند به راهکارهای عملی برای تامین خواسته‌های ایران برسند. وی اضافه کرد: طی چند هفته آینده مذاکرات ما در همه سطوح ادامه پیدا خواهد کرد.
به گزارش روزنامه «گاردین»، «ژان کلود یونکر» رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا در یک پاسخ شفاف به این اقدام آمریکا، اعلام کرد که این اتحادیه قصد دارد مقرراتی مشابه قانون ۱۹۹۶ را اجرایی کند که مانع از همکاری شرکت‌های اروپایی با تحریم‌هایی که آمریکا قرار است علیه ایران وضع کند، می‌شود. یونکر گفت: «ما به‌عنوان کمیسیون اروپا وظیفه داریم از شرکت‌های اروپایی محافظت کنیم. اکنون لازم است که دست به اقدام بزنیم و به همین دلیل است که فرآیند فعال‌سازی «مقررات بازدارنده ۱۹۹۶» را آغاز می‌کنیم.» او که در جریان نشست وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا در صوفیه پایتخت بلغارستان سخن می‌گفت، در ادامه تاکید کرد که این قانون صبح روز جمعه ۲۸ اردیبهشت- ۱۸ مه اجرا خواهد شد. یونکر همچنین تاکید کرد: «ما فرآیند مقررات بازدارنده را آغاز می‌کنیم که هدف آن خنثی‌کردن تاثیر تحریم‌های فرامرزی آمریکا در اتحادیه اروپاست. ما باید این کار را انجام دهیم و روز جمعه راس ساعت ۱۰:۳۰ آن را آغاز خواهیم کرد.» او در پایان به خبرنگاران گفت: «اتحادیه باید از شرکت‌هایش حمایت کند و از همین رو کار برای تهیه متممی برای «قانون بازدارنده» در این زمینه را آغاز می‌کند.»
به نوشته گاردین، اتحادیه اروپا با این اقدام تلاش می‌کند توافق هسته‌ای با ایران را از طریق تضمین منافع اقتصادی مورد انتظار تهران حفظ کند. براساس این توافق که در سال ۲۰۱۵ میان ایران و قدرت‌های جهانی حاصل شد ایران پذیرفت در ازای رفع تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور، برنامه هسته‌ای‌اش را محدود کند. بانک سرمایه‌گذاری اروپا نیز قرار است یک مسیر تامین مالی برای انجام تجارت با ایران فراهم کند. رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا افزود: «تاثیرات تحریم‌های آمریکا خنثی خواهد شد، این وظیفه اتحادیه اروپا است تا از تجارت اروپایی‌ها محافظت کند که به‌ویژه برای تجارت‌های کوچک‌تر و متوسط اعمال خواهد شد.» همچنین دونالد تاسک رئیس شورای اروپا در نشست رهبران اتحادیه اروپا گفت: «ما به‌طور یکپارچه توافق کردیم که اتحادیه اروپا تا زمانی که ایران به تعهداتش ذیل توافق هسته‌ای عمل کند، ما نیز در این توافق باقی خواهیم ماند. علاوه بر این، این کمیسیون اعلام آمادگی کرده است که هر زمان پای منافع اروپایی به میان بیاید وارد عمل شود.»
پارلمان اروپا قانون موسوم به «قانون بازدارنده» را در نوامبر سال ۱۹۹۶ میلادی در جریان مناقشه بر سر تحریم‌های آمریکا علیه کوبا، ایران و لیبی تصویب کرد. کنگره آمریکا در آن زمان با تصویب قانون تحریم‌های این سه کشور، از جمله شرکت‌های خارجی سرمایه‌گذار در بخش انرژی ایران را با خطر تحریم مواجه کرده بود. قانون اروپایی مقابله با تحریم‌های آمریکا اما هیچ‌گاه اجرایی نشد، زیرا تصویب «قانون بازدارنده» آمریکا را وادار به عقب‌نشینی کرده بود. مطرح شدن احتمال استفاده اروپا از این قانون، ایالات‌متحده را واداشت تا اطمینان خاطر دهد که مجازات‌های موسوم به «تحریم‌های ثانویه» آمریکا علیه شرکت‌های اروپایی اعمال نخواهند شد. در همین حال آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان نیز در پی اعلام تصمیم اتحادیه اروپا گفت آنها در تلاشند تا موضوع دادن غرامت به کمپانی‌های کوچک و متوسط را بررسی کنند. اما مرکل افزود در نظرگرفتن این موضوع برای همه نهادهای تجاری‌ای که هدف اقدامات آمریکا قرار می‌گیرند «شدنی نیست و نباید در این زمینه توهمی ایجاد شود.» پیش‌تر اما جان بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا به شبکه خبری «سی‌ان‌ان» گفته بود که احتمال اعمال تحریم‌های واشنگتن علیه شرکت‌های اروپایی که با ایران همکاری اقتصادی می‌کنند، وجود دارد.
منبع:روزنامه دنیای اقتصاد
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
جمعه 22,نوامبر,2024